استراتژی‌های هفتگانه امام حسن عسکری (علیه السلام)
امروز هشتم ربیع‌الثانی سالروز میلاد باسعادت امام حسن عسکری (علیه السلام) است که در روز هشتم ربیع‌الثانی سال 232 هجری قمری به دنیا آمدند؛ به همین مناسبت به بیان مختصری از راهبردهای هفتگانه این امام (علیه السلام) در این مطلب می‌پردازیم.
دوران زندگی 29ساله امام حسن عسگری علیه‌السلام رامی توان به سه دوره تقسیم نمود:
- دوره اول 13 سال اول زندگی آن حضرت است که در مدینه سپری گشت.
- دوره دوم دوره 10 سال قبل ازامامت که در سامرا بود.
- دوره سوم دوره امامت حضرت است که نزدیک به 6 سال طول کشید.( امام علیه‌السلام از شش سال دوران اقامتش سه سال آن رادرزندان گذرانید.)
دوران امامت امام حسن عسکری(ع)، در حالی آغاز شد که خلفای عباسی محدودیت‌های فراوانی برای آن حضرت، در ابعاد مختلف، ایجاد کرده بودند در چنین شرایطی، امام(ع) با اتخاذ شیوه‌های مؤثر و استراتژی‌های کارآمد، به هدایت شیعیان می‌پرداختند و به شبهاتی که از طرف مخالفان و معاندان مطرح می‌شد، پاسخ می‌دادند .
استراتژی‌های هفتگانه امام حسن عسکری(ع) برای هدایت شیعیان و اداره امور آن‌ها در کتاب ارزشمند «سیره پیشوایان»، اثر استاد «مهدی پیشوائی» به‌صورت مفصل موردبررسی قرارگرفته است در این مطلب به‌صورت مختصر به این استراتژی‌ها اشاره خواهیم کرد.
استراتژی اول: کوشش‌های علمی
استراتژی دوم: ایجاد شبکه ارتباطی جهانی با شیعیان
استراتژی سوم: فعالیت‌های سرّی سیاسی
استراتژی چهارم: حمایت و پشتیبانی مالی از شیعیان
استراتژی پنجم: تقویت و توجیه سیاسی رجال شیعه
استراتژی ششم: استفاده گسترده از آگاهی غیبی
استراتژی هفتم: آماده‌سازی شیعیان برای دوران غیبت
در زیر به تبیین دو استراتژی و راهبرد امام (علیه‌السلام) به‌صورت مختصر خواهیم پرداخت.
استراتژی: ایجاد شبکه ارتباطی جهانی با شیعیان
در زمان امام عسکری (ع)، تشیع در مناطق مختلف جهان اسلام گسترش‌یافته بود.
گستردگی و پراکندگی مراکز تجمع شیعیان، وجود سازمان ارتباطی منظمی را
ایجاب می‌کرد تا پیوند شیعیان را با حوزه امامت از یک‌سو و ارتباط آن‌ها
را باهم، از سوی دیگر، برقرار کند و از این رهگذر، شیعیان را ازنظر دینی و
سیاسی، رهبری و سازمان‌دهی کند.
به گواهی اسناد و شواهد تاریخی، آن حضرت نمایندگانی از میان شخصیت‌های برجسته شیعه برگزید، در مناطق متعدد منصوب کرد و با آن‌ها در ارتباط بود و از این طریق، شیعیان را در همه مناطق هدایت می‌کرد. از میان این نمایندگان، میتوان از «ابراهیم بن عبده»، نماینده امام در «نیشابور»، یادکرد.
امام(ع) طی نامه مفصلی خطاب به «اسحاق بن اسماعیل» و شیعیان نیشابور، پس از توضیح نقش امامت در هدایت امت اسلامی، تشریح ضرورت و اهمیت پیروی از امامان و هشدار نسبت به سرپیچی از فرمان امام، نوشت:«... ای اسحاق! تو فرستاده من نزد ابراهیم بن عبده هستی تا وی به آنچه من در نامهای که به‌وسیله محمد بن موسی نیشابوری فرستادهام، عمل کند. تو و همه‌کسانی که در شهر تو هستند، موظفید بر اساس آن نامه عمل کنید. ابراهیم بن عبده این نامه مرا برای همه بخواند تا جای سؤال و ابهامی باقی نماند... درود و رحمت فراوان خدا بر ابراهیم بن عبده و بر تو و همه پیروان ما باد!»
«ابراهیم بن مهزیاراهوازی » نیز، یکی دیگر از وکلای امام حسن عسکری(ع) بود و در رأس سلسله‌مراتب وکلای امام(ع)، «محمد بن عثمان عَمری» قرار داشت که وکلای دیگر، به‌وسیله او با آن حضرت در ارتباط بودند.
بر اساس بیانات مقام معظم رهبری درباره زندگی سیاسی – مبارزاتی ائمه معصومین علیهم‌السلام در کتاب انسان 250 ساله آمده است «حضرت عسکری علیه‌السلام در همان شهر سامرا، که درواقع مثل یک پادگان بود توانسته بودند با یک شبکه‌ی عظیم تبلیغاتی و تعلیماتی این‌همه ارتباطات را با سرتاسر دنیای اسلام تنظیم کنند. فقط این نبود که مسائل نماز و روزه یا طهارت و نجاسات را جواب بدهند؛ در موضع «امام» با همان معنای اسلامىِ خودش قرار می‌گرفتند و با مردم حرف می‌زدند.»
استراتژی: تقویت و توجیه سیاسی رجال شیعه
از جالب‌ترین فعالیت‌های سیاسی امام عسکری(ع)، تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه در برابر فشارها و سختی‌های مبارزات سیاسی در راستای حمایت از آرمان‌های بلند تشیع بود.
ازآنجاکه شخصیت‌های بزرگ شیعه در فشار بیشتری قرار داشتند، امام(ع) به‌تناسب مورد، هر یک از آنان را به نحوی دلگرم و راهنمایی می‌کرد و روحیه آن‌ها را بالا میبرد تا میزان صبر و آگاهی‌شان در برابر فشارها، تنگناها و فقر و تنگدستی، فزونی یابد و بتوانند مسئولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را به‌خوبی انجام دهند. «محمد بن حسن بن میمون» میگوید: نامهای به امام عسکری(ع) نوشتم و از فقر و تنگدستی شکایت کردم، اما بعد پیش خود گفتم: مگر امام صادق(ع) نفرمود که فقر با ما، بهتر از توانگری با دیگران است و کشته شدن با ما بهتر از زنده ماندن با دشمنان ماست. امام(ع) در پاسخ‌نامه «محمد بن حسن» نوشت: هرگاه گناهان دوستان ما زیاد شود، خداوند آن‌ها را به فقر گرفتار میکند و گاهی از بسیاری از گناهان آنان درمی‌گذرد. همچنان که پیش خود گفتهای، فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است. ما برای کسانی که به ما پناهنده شوند، پناهگاهیم و برای کسانی که از ما هدایت بجویند، نوریم. ما نگهدار کسانی هستیم که [برای نجات از گمراهی] به ما متوسل میشوند. هر کس ما را دوست بدارد، در رتبه بلند [تقرّب به خدا] با ماست و کسی که پیرو راه ما نباشد، به‌سوی آتش خواهد رفت.
دوران سیاسیِ امام حسن عسکری علیه‌السلام دورانی همواره با خفقان و جنایت حکام بنی‌عباسی همراه بوده که دو عامل را در پی داشت:
1ـ در زمان حیات امام یازدهم علیه‌السلام، شیعه به‌صورت یک قدرت عظیم در عراق درآمده بود و همه می‌دانستند که شیعیان، حکومت هیچ‌یک از عباسیان را مشروع ندانسته و هیچ‌گاه سر تعظیم در برابر آن‌ها فرود نمی‌آورند.
2ـ دلیل دوم آن‌که اکثراً می‌دانستند، امام یازدهم علیه‌السلام پدر منجی عالم بشریت می‌باشد.
سعادت صالحی نیا- کارشناس ارشد مدیریت اجرایی
