تشکیل مجلس انقلابی با تکیه بر اخلاق انتخاباتی

سعادت صالحی نیا

از شور تا شعور با پرهیز از دروغ

مقدمه

یکی از اساسی ترین مسائل مهم و قابل توجه در زندگی اجتماعی پایند بودن به اصول اخلاقی است مسأله‌ی اخلاق  یکی از مرزها و ممیّزه‌های اسلام و جاهلیت است به گونه ای که اخلاق را باید مهم‌ترین فصل ممیز جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورهای دانست.

« اخلاق» در اندیشه سیاسی اسلام تا این حد مورد توجه و اهمیت است که رسول مکرم اسلام (ص) می فرمایند: ( من مبعوث نشدم مگر اینکه مکارم اخلاق را به کمال و اتمام برسانم .) و نظام اخلاقی اسلام سرشار از فضایل و گزاره های اخلاقی است که فرد مسلمان به وسیله تطبیق عملی آنها، توانایی اکمال دین خویش، وگام برداشتن در مسیر اصلاح امور دنیا و آخرت خویش را کسب می کند .

اخلاق مجموعه ای از اصول و ارزش هایی است که رفتار انسان را تنظیم می نماید، و تعالیم وحی آن ها را تعیین فرموده و جهت تحقق هدف وجود انسان در کره ی خاکی ، اصول و ضوابطی را برای آنها قرار داده است . (عبدالحلیم محمود، ۱۹۹۰م، ص ۸۵ )

درباره انتخابات همواره گفتنی‌های بسیاری وجود دارد، اما آنچه اکنون در این نوشتار مورد نظر است ارتباط انتخابات با اخلاق است.« اخلاق انتخاباتی» فقط یک لفظ و واژه نیست که برخی چنان آن را به کار می برند که گویی با صرف سخن گفتن از آن همه بد رفتاری ها و بداخلاقی ها حل خواهند شد اما تا زمانی که در رفتار و کردار نسبت به اخلاق و رعایت اصول اخلاقی  بی اعتنایی شود شاهد اختلال در جامعه خواهیم بود.  باتوجه به اینکه بیش ترین و مهم ترین کاربرد و کارآیی اخلاق را می بایست در عمل اجتماعی افراد و یا گروه ها و طبقات اجتماعی چون انتخابات پیدا کرد در این نوشتار به اخلاق انتخاباتی خواهیم پرداخت.

طبقه بندی وظایف

بیش از یک ماه دیگر پنجمین انتخابات مجلس خبرگان رهبری و دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار می شود. پرسشی که امروز به عنوان یکی از دغدغه های مهم برای نخبگان و نیز عموم مردم مطرح می شود توجه به مساله اخلاق انتخاباتی و رعایت اصول اخلاقی در فرآیند انتخابات است.

در کشور ما هرچند که در میان بسیاری از نخبگان و سیاسیون اخلاق حرف اول را می‌زند،‌ اما این مهم‌ترین و کلیدیترین عامل موفقیت در حال کمرنگ شدن در عرصه سیاسی کشور است. موضوعی که باید برای تقابل با آن هر چه سریع‌تر چاره  اندیشی کرد و نگذاشت که اخلاق به حلقه مفقوده سپهر سیاسی ایران اسلامی بدل شود .

 انسان ها از وقتی دین را از حکومت و اخلاق را از مدیریت جامعه جدا کردند، از فضایل اخلاقى فاصله گرفتند و  دچار اختلال شدند. افزون بر این با اشاره صریح رهبرمعظم  انقلاب در بیانات گوناگون مبنی بر عقب ماندگی در حوزه تزکیه اخلاقی، بررسی مقوله اخلاق در فضای سیاسی و انتخاباتی امروز کشور تا ‌حد زیادی ضرورت می یابد چرا که در مقاطع حساس‌تر به اخلاق نیاز بیشتری وجود دارد تا اقدامات ما نتیجه موثرتر و مفید تری داشته باشد  و در غیر این صورت اقدامات ما منتج به فساد و فاجعه خواهد شد،  طبق تحلیل امام سجاد ( علیه السلام) بخش مهمی از مشکلات اساسی دنیای اسلام که به فاجعه‌ی کربلا انجامید، ناشی از انحطاط و فساد اخلاقی مردم بود از همین رو  امام سجاد ( علیه السلام) به تعلیم و تغییر اخلاق در جامعه‌ی اسلامی توجه ویژه ای داشت.  

طی سال های گذشته آن چه در سپهر عمومی جامعه بیشتر برجستگی یافت متاسفانه بداخلاقی و تندروی هایی بود که اخلاق را به مسلخ کشید و نزد برخی از آن جز سایه ای بر جای نماند این امر نگرانی هایی را در مورد افول جایگاه ارزش های اخلاقی و پیراستگی ادبیات برخی سیاستمداران به وجود آورده است، نگرانی هایی که از پسِ کاربرد اصطلاح ها و واژگان غیرمتعارف و بداخلاقی های سیاسی برخی سیاست پیشگان، به طور ویژه در یک دهه اخیر به اوج رسید.

در این نوشتار اخلاق و انتخابات را از دو منظر مورد بررسی قرار می دهیم. اول بررسی وظایف اخلاقی کاندیداها  و در برخورد با رقبا و دوم  بررسی وظایف اخلاقی مردم در انتخاب کاندیدای اصلح.

کاندیداها به عنوان بازیگران اصلی صحنه انتخابات می بایست پایبندی خود را به ارزش های اخلاقی چه در جریان تبلیغات نامزدها و چه در جریان شعارها و برنامه های انتخاباتی خود رعایت کنند و به نظر می‌رسد «صداقت» به عنوان مهترین رکن به عنوان یک فضیلت اخلاقی می تواند  نسخه ای شفا بخش همواره مطرح باشد.

علم سیاست اصول و مبانی خود را از علم اخلاق می گیرد و لذا علم سیاست می بایست در خدمت اخلاق باشد و برگزاری انتخابات اخلاقی نیز نشات گرفته از همین تفکر خواهد بود، اما در پاره ای موارد افراد  اخلاق را در خدمت سیاست قرار می گیرد و به نوعی قربانی اقدامات خودکامه می شود، در واقع سیاست ما باید فرهنگی باشد نه اینکه فرهنگ ما سیاسی شود. برای اینکه این اتفاق رخ دهد فرهنگ ما باید بر محور اخلاق باشد.

اگر کسی باور داشته باشد انقلاب اسلامی، انقلاب ارزش‌هاست، به این نکته اعتقاد قلبی پیدا خواهد کرد که در نظام جمهوری اسلامی و در هر نقطه از جامعه‌ای که تحت لوای پرچم پرافتخار جمهوری اسلامی قرار دارد، اخلاق باید حرف اول را بزند. این قاعده و ضابطه، محدود و منحصر به زمان و مکان خاصی نیست بلکه همیشه و در تمام نقاط کشور جمهوری اسلامی باید جاری و ساری باشد.

دلیل بسیار روشنی نیز برای این قاعده و ضابطه وجود دارد. اگر قرار بود نتیجه انقلاب اسلامی فقط تغییر یک نظام حکومتی باشد و از حاکمیت ارزش‌ها که در اخلاق خلاصه می‌شوند در آن خبری نباشد، یا اصولاً انگیزه‌ای برای این انقلاب وجود نداشت و یا نمی‌بایست نام نظام برآمده از آن با پسوند «اسلامی» همراه می‌بود کما اینکه خود انقلاب نیز نمی‌بایست با پسوند «اسلامی» معرفی می‌شد. اینکه هم انقلاب ما اسلامی است و هم نظام حکومتی ما با پسوند اسلامی همراه است، به این دلیل است که قبل از هر چیز باید در این جامعه و این نظام، اخلاق حاکم باشد. رفاه، صنعت، علم، پیشرفت، سلامت، فرهنگ و هر چیز دیگری که مردم به آن نیاز دارند، در جایگاه‌های بعد از اخلاق قرار می‌گیرند و اصولاً اگر اخلاق بر تمام نیازهای مادی و معنوی مردم نیز به دنبال آن تامین خواهد شد.

ملت ما اهل اخلاق و معنویّت و عاطفه است و این مهم می بایست در عرصه انتخابات پر رنگ تر شده و نگذاریم که فضای انتخاباتی، فضای کدورت شود چرا که قطعا یکی از کلیدی‌ترین عوامل موثر در حضور پرشور و حداکثری آحاد مردم در انتخابات، رعایت "اخلاق انتخاباتی" از سوی تمام عوامل و دست‌اندرکاران دخیل در امر برگزاری انتخابات است.

ازحرف تا عمل

مهمترین مساله در انتخابات، برنامه افراد و شعارهایی می باشد که مطرح می کنند تا خود را به مردم بشناسانند و اکثرا مشاهده شده که شعارها فقط همان شعار می ماند و در مرحله عمل متزلزل شده و حتی گاهی به طور کلی به فراموشی سپرده می شوند. رعایت اصول اخلاقی در بحث انتخابات اهمیت ویژه ای دارد و باید در جامعه فرهنگ سازی و نهادینه شود، ، مساله ای که با عدم رعایت اخلاق از سوی برخی کاندیدها و یا طرفداران و سخنگو هایشان، همیشه فضای جامعه را به سوی تشویش پیش برده است.

از نظر علم اخلاق، رفتار و کردار هر فرد را باید در اجتماع سنجید تا بتوان او را شناخت. در واقع میدان های آزمایشی که جامعه و مسائل سیاسی و اقتصادی گوناگون آن، برای افراد پیش می آورد، باعث شناخت آنها می شود و حقیقتا اجتماع ظرف شناخت افراد است. به تصریح علمای اخلاق، رفتار انسان ها آنی نبوده، بلکه برگرفته از ملکه ی وجودی آنها و شخصیت شکل گرفته ای می باشد که برای آنها تثبیت شده است.
پس برای شناخت افراد، باید اعمال و رفتارهای آنها در ظرف گذشته و حال بررسی شوند.زیرا اعمال هرکس به عنوان خروجی های علم و جهل، تقوا و بی تقوایی او می باشند. به قول ضرب المثل معروف(از کوزه همان برون ترواد که درون اوست) یا (تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد). عده ای در اینجا زیرکی به خرج داده و می توانند با ترفند و مغالطه به گونه ای سخن بگویند کانه یک انسان کامل بوده و ملکه آنها عین نور شکل گرفته است. اما این گروه چون نتوانسته اند باطن خود را حقیقتا درست کنند در نتیجه شعارشان با عملکردشان در تقابل جدی است. پس شاخصه شناخت، اعمال هر فرد می باشد، نه شعار هایش. و در کنش های اجتماعی و واکنش های نامزدها است که هر فردی چهره ی واقعی خود را نشان می دهد و مثلا کنش اجتماعی فتنه آیا برای دعوت به خود بوده یا دعوت به حق. آیا برای امیال و خواسته ها و هوس های نفسانیشان بوده است یا برای خدمت به خلق در طریق حق.

اغلب شعارهای نامزدهای انتخاباتی برای راه یافتن به خانه ملت توجه به خواسته های مردمی است که علاوه بر شعار در عمل هم اثبات شود بدان معنی که نمایندگان در مجلس حرف از درد مردم بزنند و برای رفع مشکلات ملت تصیمات و اقدامات کاربردی صورت بگیرد.

ادامه در .... 

تبیین بجای تخریب

برگزاری انتخابات پرشور افزون بر انگیزه‌های سازنده مشارکت نیازمند رعایت اخلاق و احترام به سلیقه‌های متفاوت است. هر چند نظام‌های مردم‌سالار فضای رقابت را برای جریان‌های سیاسی مهیا می‌کنند، اما نباید این فضای رقابتی به عرصه بروز بداخلاقی‌هایی همچون تخریب، تحقیر، توهین و بهتان نسبت به رقیب تبدیل شود. با این حال، چیزی که در فضای کنونی دیده می‌شود، این است که شمار اندکی از کنشگران انتخاباتی به جای معرفی و ارائه برنامه‌ها و اهداف خود و گذاشتن آن در معرض گزینش مردم بیشتر در اندیشه تخریب رقیبانند. بنابراین رعایت اخلاق انتخاباتی از اصول اساسی در روند برگزاری انتخابات نظام‌های مردم‌سالار است. اصولی که بی‌توجهی به آن فضای سیاسی را از سلامت دور می‌کند و با تضعیف انگیزه‌های مشارکت، به آسیبی چون بی‌اعتمادی سیاسی دامن خواهد زد.

برخی از نامزدها برای تقویت خود و مواضع خویش تبیین نادرستی از واقعیت های اجتماعی و ظرفیت های کشوری می دهند و این گونه است که هم کارگزاران فعلی را متهم می کند و هم مطالباتی را در مردم ایجاد می کنند که وعده های توخالی از آب درمی آید و دولت های آینده را به بی کفایتی و دروغ متهم می نماید.

کاندیدا می بایست خودشان را تبیین کنند و به تخریب دیگران نپردازند، البته ذکر این نکته ضروری است که تبیین و روشنگری پیرامون نوع نگاه و اندیشه رقبا از منظر جریان شناسی فکری و آگاهی بخشی عمومی، جهت هدایت توده مردم و خواص برای نیل به انتخاب اصلح به معنای تخریب و تهمت و توهین نیست، بلکه شفاف سازی و روشن کردن فضا برای تلاقی دیدگاها، موجب رشد و بستر سازی برای انتخاب آسان مردم می شود. در فقه سیاسی شیعه حضور برای ادای تکلیف عبادت است، در فضای عبادی رقابت کردن باغث می شود تا  خباثت ها به قرابت ها منجر شود بعلاوه اینکه تعامل و تعاون مطلوب در فقه سیاسی ما در صورت حضور عابدانه نامزدها حاصل می شود. و اینکه توجه داشته باشیم که اگر انتظار داریم در مورد ما درست قضاوت شود، باید در مورد دیگران درست قضاوت کنیم. قاعده ی کلی در این مورد، سخنی از امیرالمومنین (علیه السلام) است که بیان می دارد هرچه برای خود می پسندی برای دیگران هم بپسند.

در آیات ۱۰۸ انعام و ۸۸ هود مساله ادب با مخالفان مطرح شده است. در سوره هود، حضرت شعیب در جواب آن همه ظلم و سبک سری مخالفان خود، در جواب آنها مودبانه می گوید، من نمی خواهم با شما مخالفت کنم، بلکه هدف من اصلاح است. و در سوره انعام خداوند می فرماید: شما مومنان، دشمنان خود را فحش ندهید تا آنها از سر لجاجت و دشمنی به خدا فحش دهند. در حالی که نامزدهای انتخاباتی حتی دشمن هم نیستند، بلکه رقیب می باشند و رقابت غیر از دشمنی است. ضمن اینکه توجه با این نکته که تا وارد عمل نشده ایم نمی توانیم درک درستی از چگونگی کارکردن و از واقعیت های جامعه داشته باشیم .

مساله دیگر، مساله مطالبات موجود می باشد و فضایی که عده ای در جهت مطالبه گری به وجود می آورند. این گروه برای تقویت خود، تبیین نادرستی از واقعیت ها و ظرفیت های کشور ارائه می دهند که این کار غلط مطالبات کاذبی را در جامعه ایجاد کرده و توقعات را بالا می برد و سایر کارگزاران فعلی و گذشته را نیز متهم می کند. طرح های چنین افرادی از واقعیت ها اجتماعی به دور است.  باید توجه به شرایط زمانی به مطالبات پاسخ داده شود. این افراد در جامعه حقیقت سازی کرده و واقعیت ها را به جای حقیقت تبیین می کنند. در حالی که بین حقیقت و واقعیت فرق وجود دارد، حقیقت آن چیزی است که باید باشد و می بایست آن را به عنوان یک آرمان در نظر داشت و به عنوان هدف برای آن برنامه ریزی کرد. اما واقعیت آن چیزی است که اکنون وجود دارد و ممکن است هر واقعیتی حقیقت نباشد.

نماینده باید مرد هنر باشد تا بتواند واقعیت ها را در مسیر حقیقی آنها پردازش کرده و مطالبات راستین را به مردم نشان داده و در راستای انجام دادن آنها گام بردارد و هرکس باید به معرفی توانمندی های خود بپردازد و به ظرفیت های جامعه توجه داشته باشد.

هر کاندیدی باید به معرفی توانمندی های خود بپردازد و به ظرفیت های جامعه توجه داشته باشد. باید وضعیت موجود را به عنوان صفر حرکت استخراج و توصیف کرد و از طرفی آرمان و وضعیت مطلوب را به خوبی ترسیم کرد و با توجه به قابلیت های فردی و جریانی و اختیارات نمایندگی، ساز و کار و فرآیند حرکت از وضع نامطلوب را به شرایط مطلوب موعود ارائه داد.

انتخابات، یکی از حساس‌ترین مقاطع است و معمولاً از چند ماه قبل از آن و تا مدتی بعد از آن جامعه ما دچار وضعیتی می‌شود که گوئی اصولاً بوئی از اخلاق در آن به مشام نمی‌رسد. حساس‌تر بودن مقطع انتخابات و اینکه در چنین مقطعی به اخلاق بیش از هر زمان دیگری نیاز وجود دارد به این دلیل است که انتخاب اصلح فقط در فضای اخلاقی میسر است و کسانی که برای عهده‌دار شدن امور قانونگزاری، اجرائی و هر امر دیگری توسط مردم برگزیده می‌شوند فقط درصورتی که فضای جامعه اجازه شناخت صحیح را به مردم بدهد، قابل شناخت هستند.

دستور اسلام، توصیه امام خمینی و تاکید رهبر انقلاب، حکم عقل و اقتضای اخلاق این بوده و هست که داوطلبان و حامیان آنها فقط به معرفی صحیح خود بپردازند و اقدام به عیب جوئی از دیگران نکنند. این، یک فضای اخلاقی است که به مردم فرصت بررسی و انتخاب می‌دهد و گزینش‌های انجام گرفته در چنین فضائی می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد و صلاح کشور و نظام و جامعه را تامین نماید. متاسفانه چنین چیزی مدت‌هاست که گم شده جامعه اسلامی ماست و به همین دلیل است که درباره بعضی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی خبرهائی می‌شنویم که با سوداگری منطبق است نه نمایندگی مردم مسلمان و انقلابی. یکی از مواردی که  شاهد آن هستیم گسترش روند ترور شخصیت ها در رسانه ها است.

اگر  احزاب، جناح‌ها و افراد  با بداخلاقی، دشنام دادن، عیب تراشی، بدگوئی، تهمت زدن و دروغ گفتن فضایی ایجاد ‌کنند، مردم نمی‌توانند به شناخت درستی از داوطلبان دست پیدا کنند.

اکنون فرصت جبران وجود دارد. جامعه ما درحال استقبال از دو انتخابات مهم در هفتم اسفند ماه امسال است. اگر افراد و احزاب و گروه‌های ذینفع به حال خود رها شوند قطعاً با شرایط غیرقابل قبولی از نظر اخلاقی مواجه خواهیم شد. کانیدا و مردم باید تدبیری بیاندیشند و قاطعانه مانع بداخلاقی شوند و شرایطی فراهم نمایند که انتخابات در فضائی سالم و اخلاقی برگزار شود.

جمله مهمی از شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی درباره ماهیت انقلاب اسلامی به یادگار مانده که بسیار قیمتی است. آن عالم متفکر و بزرگ می‌گفت: « انقلاب ما انقلاب ارزش‌هاست. »

 دروغ‌های انتخاباتی

 دروغ از بدترین معایب، زشت ترین گناهان و منشأ بسیاری از مفاسد است و بالطبع از کارهای زشت و ناپسند و عادت به آن از رذایل اخلاقی و از گناهان کبیره است دروغ معمولا از یکی از نقاط ضعف روحی سرچشمه می گیرد.

از عوامل مهم دروغگویی ، احساس کمبود شخصیت و عقده حقارت است کسانی که گرفتار چنین عقیده ای هستند با انواع دروغها و لاف و گزافها حقارتی را که در خود احساس می کنند جبران می کنند .

در سراسر جهان هستی قانون صداقت و صراحت و حقیقت جاری است . هر چند به حسب ظاهر در عالم هستی تضادها و تعارض هایی دیده می شود ولی دروغ و خیانت در طبیعت اصلا وجود ندارد. اصولا حقایق ناب را در طبیعت و هستی باید جستجو کرد و از زبان آفرینش باید شنید. پیامبر اکرم (ص) در این باره  می فرمایند:« دروغ گو دروغ نمی گوید مگر به سبب پستی نفسش» (18) اختصاص مفید ص  232).

وعده های دروغ و یا غیرقابل تحقق و بالابردن سطح انتظارات مردم باعث اوج گیری موج اختلافات و بهم خوردن تعادل سیاسی و فرهنگی جامعه می شود اما در مجموع اگر چه دروغگویی های فردی و اجتماعی در قالب های مختلف از جمله دادن وعده های دروغ، ادعاهای دروغ، خبرهای دروغ، تحلیل های دروغ، محبت های دروغ، ژست های دروغ، رزومه های دروغ، قسم های دروغ، شهادت دادن های دروغ، ارائه اسناد و مدارک دروغ، ساخت و اشاعه ی اخبار و شایعات دروغ، تأییدات دروغ، همراهی با دروغگویان، انتشار مطالب دروغ، ترویج دروغگویی و دهها جلوه ی مربوط به دروغ از سیئات اخلاقی و حرام مؤکد شرعی و در جامعه نیز یک پدیده ی پلید تلقی شده و دارای عواقب خطرناک و از مظاهر بارز بی تقوایی است و پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز دروغ را "مادر گناهان" نامیده اند و نباید برای موفقیت به دروغ متمسک شد، اما باید بپذیریم که ایام موسوم به ایام انتخاباتی در ردیف محدودفرصت هایی هستند که ما در جامعه شاهد توسعه ی اطلاع رسانی و کاهش خودسانسوری ها و دگرسانسوری ها در این عرصه ایم و طی آن در کنار برخی دروغها و جوسازی ها، واقعیاتی نیز از پشت پرده ها انتشار می یابند که با لاپوشانی های مرسوم و عادت های غلط مألوف، مأنوس نیستند و عده ای هم تعمداً و شاید مبتنی بر منافع خود و مصالح حزبی و جناحی شان نمی خواهند واقعیت های پنهان را منتشر و یا انتشاریافته ها را باور کنند و از این رو اسم آن را جوسازی، تخریب، شایعه و یا هر عنوان مطلوب مدنظر خود می گذارند، فلذا ما نباید از هرگونه پدیده ی عادت ستیز و نوآور انتخاباتی پرهیز و گریز نشان دهیم و صرفاً نگران انتشار اخبار نگران کننده باشیم! چرا که برخی از این نگرانی ها، بیدارکننده و نیز افشاگر چهره های غیرموجه ای است که متأسفانه مدتها پشت نقاب شعارهایشان، مردم فریبی کرده و حتی محبوبیتی هم برای خود کسب می کنند !

با نزدیک شده به انتخابات، رفتارهای غیراخلاقی برخی رسانه‌ها هم شدت بیشتری یافته و عده‌ای از سیاسیون که در میدان رقابت سالم و اخلاقی محلی از اعراب ندارند برای معرفی خود به نفی دیگران با روش‌های غیرمعمول‌، دروغگویی، تهمت زنی و.... روی آورده و پیگیری خط نفاق و تفرقه را در دستور کار قرار داده‌اند.

در تاریخ سیاسی ایران اسلامی از این دست دروغ های بزرگ، توسط جریان سیاسی خاصی که «آرمان و اعتقاد را برای روی طاقچه ها می خواهد» و خود را مامور به «اجرای اسلام» در همه ی زمینه ها نمی داند، بسیار گفته شده است، اما لازمه ی افشای ماهیت چنین جریان هایی همین برخوردهای شفاف و علنی با اخبار کذب بوده و هست؛ یعنی این دروغ و امثال آن بارها توسط بسیاری از اهل فن و کارشناسان تکذیب شد، اما تا زمانی که همه به صراحت و شفافیت نتیجه جنجال آفرینی دو ماهه را ندیده بودند. عمل نکردن به وعده یکی از مهم ترین مصادیق دروغ گویی است. این نوع دروغ گویی از نوع فریب کاری است.

 

امسال سال برگزاری دو انتخابات مهم و تاریخ ساز است، یعنی بسیاری از جریان های سیاسی کم عُرضه برای عَرض اندام، نیازمند استفاده از چنین تاکتیک هایی برای فریب مخاطبان و جذب آراء هستند و مطمئناً در ادامه هم تا زمان برگزاری انتخابات، از این دست اخبار زیاد خواهد بود؛ پس لازمه ی تصمیم درست در انتخابات حساس امسال، شفافیت سیاسی و شفاف سازی سیاسی است که منجر به بصیرت بخشی به آحاد مردم خواهد شد.

جنجال‌های بیهوده و جناحی در فضای منتهی به ایام انتخابات و موج تخریب‌های گسترده‌ از سوی طیف‌های مختلف حاضر در صحنه رقابت، آفت جدی و ریشه‌ای در عدم حصول به برگزاری یک انتخابات رقابتی سالم و البته با حضور حداکثری مردم است.

در انتخابات سال 88 اخلاق سیاسی و انتخاباتی رعایت نشد و از آن زمان تا به امروز دچار کج فهمی و عدم رعایت اصول اخلاق در کشور و به خصوص در عرصه سیاست شده‌ایم. این جامعه شناس در این باره اضافه کرد: متاسفانه برخی از افراد در آن سال به جوسازی و بی اخلاقی روی آوردند در حالی‌که چنین رفتارهایی کشور، نظام و ملت را با آسیب‌های فراوانی مواجه کرد. در نتیجه ضد ارزش و ناهنجاری جایگزین ارزش و هنجار در کشور شده است. او تصریح کرد: همانطور که گفتم هر بی اخلاقی که توسط سیاستمداران رخ دهد کشور را با مشکلات عدیده و فراوانی هم از بعد اخلاق، اقتصاد، سیاست، اجتماعی و فرهنگی رو به رو می‌کند یعنی همان اتفاقات سال 88 که در کشور رخ داد و تا به امروز با آن مشکلات گلاویز هستیم

رهبر معظم انقلاب نیز طی دیداری با مردم قم در سال 86 ضمن هشدار به نامزدان انتخاباتی به پرهیز از بداخلاقی و اهانت به یکدیگر متذکر شدند: «در انتخابات با کرامت رفتار کنند همه؛ چه آنهایی که نامزد می شوند، چه آنهایی که طرفدار آنهایند، چه آنهایی که مخالف با بعضی از نامزدها هستند. جناح‌های مختلف کشور، بداخلاقی و بدگویی و اهانت و تهمت و این حرف‌ها را مطلقاً راه ندهند. این از آن چیزهایی است که اگر پیش بیاید، دشمن از او خوشحال می‌شود.»

از شور تا شعور انتخاباتی

از نقش و اهمیت مردم نیز در جریان انتخابات و تاکید بر ارزش های اخلاقی نباید غافل بود. مردم نیز با بلوغ و رشد فکری و فرهنگی خود می بایست با رصد کردن رفتار کاندیداها چه در زمان تصدی مسئولیت‌های گذشته و چه در جریان انتخابات به یک انتخاب اصلح دامن بزنند.

هنوز برخی مردم جایگاه مجلس در کشور را درک نکرده و وظیفه یک نماینده را به جای قانونگذاری در سطح کلان، نماینده تعمیرات لوله شکسته محله یا آسفالت خیابان های خود می دانند. انتظاراتی که مردم دارند جز پایین آوردن ارزش مجلس نبوده و ماحصل آن استقبال احساسی متقاضیان ورود به مجلس است.

جالب اینکه مردم از نامزدهای انتخاباتی که وعده های کوچه و محله را می دهند بیش از نامزدهایی  اهداف کلان دارند استقبال می کنند و گاهأ او را مردمی خطاب می کنند. جریانی که در ایران گریبانگیر انواع انتخابات در ایران و سایر کشورها را گرفته چالش جدی را ایجاد کرده و برخی از کاندیداهای مجلس حوزه انتخاباتی را حوزه قلمرو خود متصور کرده اند. زمانی که مردم نگاه سطحی خود را نسبت به مجلس تغییر ندهند در همه دوره ها ایران با مشکلات بیکاری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آموزش و زیست محیطی دست و پنجه نرم خواهد کرد.

دامن زدن به قبیله گرایی، ترجیح دادن منافع شخصی بر منافع ملی، تخریب و بداخلاقی به هواداران دیگر نامزدها، عدم توجه به سوابق اخلاقی و اجرایی و … از جمله رذائل اخلاقی است که باید کنار گذاشته شوند تا به راحتی بتوان به یک انتخاب آگاهانه از نگاه اخلاقی دست یافت.

به نظر می رسد هم اکنون باید با دقت تمام  رفتار و گفتار کاندیداهایی  که می خواهند سرنوشت آینده کشور و فرزندان ما را تعیین کنند را در نظر بگیریم، زیرا افرادی که از هم اکنون به نوعی به رای ما نیازمند هستند اگر اخلاق را نادیده بگیرند، چگونه خواهند توانست پس از ورود به این کرسی ها و به دست گرفتن قدرت به اخلاق بیندیشند؟! یادمان باشد که انتخاب اخلاقی ما بدون شک اخلاق  انتخاباتی را شکل خواهد داد.

بعضی از افراد جامعه دچار بت‌سازی خانوادگی، طایفه‌ای، گروهی و ... شده‌اند و بر این اساس به کاندیداها رای می‌دهند در حالی‌که شایسته‌سالاری ملاک است نه این گونه موارد. مردم باید بر اساس منطق، عقل، به دور احساس و بت سازی به کاندیداهای شهر خود رای دهند تا از این طریق اشخاصی که عقلانی هستند به عنوان نماینده به مجلس شورای اسلامی راه یابند

با آغاز ثبت نام نامزدهای نمایندگی مجلس خبرگان رهبری و مجلس شورای اسلامی، عملاً پروژه انتخابات هفتم اسفند 94 کلید خورد و احتمالات انتخاباتی در اقدامات عملی رونمایی شد و حداقل معلوم گردید که چه کسانی قرار است در گود انتخابات به زورآزمایی تبلیغاتی با رقبای خویش بپردازند و نهایتاً چه کسانی با بکارگیری توان و فنون کارآمد خویش، بازوبند پهلوانی در لیگ انتخابات را به بازو خواهند بست!

در این رابطه کسی تردید ندارد که وظیفه ی مردم یعنی انجام عملیات تخصصی تشخیص اصلح از صالح به مراتب سخت تر و پیچیده تر از وظیفه شورای محترم نگهبان یعنی انجام عملیات عمومی تشخیص صالح از ناصالح است و از این نظر باید با بصیرت دینی و ولایی، بطور همزمان هم نیم نگاهی به مسائل عقیدتی و هم نیم نگاهی به مسائل معیشتی داشت تا نماینده ای برگزیده شود که قادر به پروازهای بلند با دو بال تعهد و تخصص باشد که در نیمه راه مسئولیت ها و رسالت هایش کم نیاورده و یا به هر دلیلی به بیراهه نزند!

 یکی از راهکارهای اصلی و مهم برای نهادینه سازی اخلاق در انتخابات در انداختن طرحی نو برای اصلاح و نظارت بر رفتارها و کنش های سیاسی است. به عبارتی ایجاد الگوی نظارتی بر رفتار انتخاباتی به ویژه در زمینه امور پیشاانتخاباتی ضروری است. در این میان نقش نهادهای اجرایی و نظارتی باید در برابر بداخلاقی های انتخاباتی پررنگ تر شود به این شکل که توجه نهادهای ناظر تنها محدود به رد و تایید صلاحیت نشود و رفتار انتخاباتی نیز به طور جدی زیر ذره بین نظارت قرار گیرد. در این زمینه استوارتر شدن اراده مسوولان قضایی برای رسیدگی به جرایم انتخاباتی اهمیتی بسیار دارد.

فرجام سخن این که هر جریان سیاسی سعی دارد با برجسته سازی گفتمان خود، گفتمان های رقیب را به حاشیه ببرد. با این حال رعایت قواعد بازی، احترام متقابل و حرکت در چارچوب قانون و شرع اصلی حتمی و غیر قابل چشم پوشی است. ما نباید بگذاریم که تلخکامی های گذشته مانند سال 88 دوباره اتفاق بیافتد چرا که وحدت ملی شکسته می شود. از این رو اخلاق انتخاباتی و رعایت حقوق رقیب سیاسی باید تبدیل به امری نهادینه شود. و کاندیدا و مردم معقولانه قدم بردارند و شعور انتخاباتی را جایگزین شور انتخاباتی کنند.

یکی از ابزار‌های بسیار تاثیرگذار در عرصه انتخابات و البته حاکمیت و یا عدم حاکمیت اخلاق انتخاباتی، رسانه‌ها هستند که نوع مواجهه آنها با مقوله انتخابات می‌تواند تعیین‌کننده بخش عمده‌ای از معادلات در این عرصه و برگزاری یک انتخابات سالم رقابتی باشد.

بزرگ‌نمایی برخی اختلافات و سلایق در عرصه انتخابات و ورود به قلم‌فرسایی برای تخریب نامزدهای رقیب از سوی رسانه‌ها، کشنده‌ترین سم برای فضای سالم انتخاباتی است

نتیجه گیری

براین اساس رقابت و فعالیت سیاسی ـ انتخاباتی در نظام اسلامی باید مبتنی بر معنویت و اخلاق باشد، آن هم نه اینکه فقط با شعارهای اخلاقی رقابت انتخاباتی را بزک کنیم بلکه محتوای رقابت‌ها و فعالیت‌های سیاسی باید اخلاق‌مدارانه باشد.

نظام اکنون در آستانه دو انتخابات بزرگ خبرگان رهبری  و مجلس شورای اسلامی قرار دارد و نباید شاهد این باشیم که برخی بخواهند با افشاگری‌، برچسب‌زدن‌ و اهانت کردن رقبای خود را از میدان به در کنند.

در مجموع نباید اجازه داد بی‌اخلاقی‌های گذشته دوباره اتفاق بیافتد چراکه وحدت ملی شکسته می‌شود. از این رو اخلاق انتخاباتی و رعایت حقوق رقیب سیاسی باید تبدیل به امری نهادینه شود.

باید به این نکته توجه داشت که صرفا بازگویی موازین اخلاقی در انتخابات توسط نامزدان انتخاباتی و هوداران آنها نمی‌تواند کوچکترین اثر و فایده‌ای در راستای سالم‌سازی این فضا داشته باشد بلکه التزام عملی به اخلاق انتخاباتی و پرهیز جدی از هرگونه تخریب و اهانت به رقباست که می‌تواند حرکت صحیح در جاده اخلاق انتخاباتی تلقی شود و در واقع وجه عمده تمایز رقابت در جامعه اسلامی و جوامع غربی، ملتزم بودن عملی به موازین اخلاقی و دینی است؛

مردم می بایست با توجه به ممیزی  اخلاق کسانی را به خانه ملت بفرستد که اخلاق سیاسی در آنها بیش از سایر کاندیداها متجلی است و اساسا به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مولفه‌های شناسایی کاندیدای اصلح، همین برخورداری از اخلاق انتخاباتی باشد.