تشکیل مجلس انقلابی با تکیه بر اخلاق انتخاباتی

سعادت صالحی نیا

از شور تا شعور با پرهیز از دروغ

مقدمه

یکی از اساسی ترین مسائل مهم و قابل توجه در زندگی اجتماعی پایند بودن به اصول اخلاقی است مسأله‌ی اخلاق  یکی از مرزها و ممیّزه‌های اسلام و جاهلیت است به گونه ای که اخلاق را باید مهم‌ترین فصل ممیز جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورهای دانست.

« اخلاق» در اندیشه سیاسی اسلام تا این حد مورد توجه و اهمیت است که رسول مکرم اسلام (ص) می فرمایند: ( من مبعوث نشدم مگر اینکه مکارم اخلاق را به کمال و اتمام برسانم .) و نظام اخلاقی اسلام سرشار از فضایل و گزاره های اخلاقی است که فرد مسلمان به وسیله تطبیق عملی آنها، توانایی اکمال دین خویش، وگام برداشتن در مسیر اصلاح امور دنیا و آخرت خویش را کسب می کند .

اخلاق مجموعه ای از اصول و ارزش هایی است که رفتار انسان را تنظیم می نماید، و تعالیم وحی آن ها را تعیین فرموده و جهت تحقق هدف وجود انسان در کره ی خاکی ، اصول و ضوابطی را برای آنها قرار داده است . (عبدالحلیم محمود، ۱۹۹۰م، ص ۸۵ )

درباره انتخابات همواره گفتنی‌های بسیاری وجود دارد، اما آنچه اکنون در این نوشتار مورد نظر است ارتباط انتخابات با اخلاق است.« اخلاق انتخاباتی» فقط یک لفظ و واژه نیست که برخی چنان آن را به کار می برند که گویی با صرف سخن گفتن از آن همه بد رفتاری ها و بداخلاقی ها حل خواهند شد اما تا زمانی که در رفتار و کردار نسبت به اخلاق و رعایت اصول اخلاقی  بی اعتنایی شود شاهد اختلال در جامعه خواهیم بود.  باتوجه به اینکه بیش ترین و مهم ترین کاربرد و کارآیی اخلاق را می بایست در عمل اجتماعی افراد و یا گروه ها و طبقات اجتماعی چون انتخابات پیدا کرد در این نوشتار به اخلاق انتخاباتی خواهیم پرداخت.

طبقه بندی وظایف

بیش از یک ماه دیگر پنجمین انتخابات مجلس خبرگان رهبری و دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار می شود. پرسشی که امروز به عنوان یکی از دغدغه های مهم برای نخبگان و نیز عموم مردم مطرح می شود توجه به مساله اخلاق انتخاباتی و رعایت اصول اخلاقی در فرآیند انتخابات است.

در کشور ما هرچند که در میان بسیاری از نخبگان و سیاسیون اخلاق حرف اول را می‌زند،‌ اما این مهم‌ترین و کلیدیترین عامل موفقیت در حال کمرنگ شدن در عرصه سیاسی کشور است. موضوعی که باید برای تقابل با آن هر چه سریع‌تر چاره  اندیشی کرد و نگذاشت که اخلاق به حلقه مفقوده سپهر سیاسی ایران اسلامی بدل شود .

 انسان ها از وقتی دین را از حکومت و اخلاق را از مدیریت جامعه جدا کردند، از فضایل اخلاقى فاصله گرفتند و  دچار اختلال شدند. افزون بر این با اشاره صریح رهبرمعظم  انقلاب در بیانات گوناگون مبنی بر عقب ماندگی در حوزه تزکیه اخلاقی، بررسی مقوله اخلاق در فضای سیاسی و انتخاباتی امروز کشور تا ‌حد زیادی ضرورت می یابد چرا که در مقاطع حساس‌تر به اخلاق نیاز بیشتری وجود دارد تا اقدامات ما نتیجه موثرتر و مفید تری داشته باشد  و در غیر این صورت اقدامات ما منتج به فساد و فاجعه خواهد شد،  طبق تحلیل امام سجاد ( علیه السلام) بخش مهمی از مشکلات اساسی دنیای اسلام که به فاجعه‌ی کربلا انجامید، ناشی از انحطاط و فساد اخلاقی مردم بود از همین رو  امام سجاد ( علیه السلام) به تعلیم و تغییر اخلاق در جامعه‌ی اسلامی توجه ویژه ای داشت.  

طی سال های گذشته آن چه در سپهر عمومی جامعه بیشتر برجستگی یافت متاسفانه بداخلاقی و تندروی هایی بود که اخلاق را به مسلخ کشید و نزد برخی از آن جز سایه ای بر جای نماند این امر نگرانی هایی را در مورد افول جایگاه ارزش های اخلاقی و پیراستگی ادبیات برخی سیاستمداران به وجود آورده است، نگرانی هایی که از پسِ کاربرد اصطلاح ها و واژگان غیرمتعارف و بداخلاقی های سیاسی برخی سیاست پیشگان، به طور ویژه در یک دهه اخیر به اوج رسید.

در این نوشتار اخلاق و انتخابات را از دو منظر مورد بررسی قرار می دهیم. اول بررسی وظایف اخلاقی کاندیداها  و در برخورد با رقبا و دوم  بررسی وظایف اخلاقی مردم در انتخاب کاندیدای اصلح.

کاندیداها به عنوان بازیگران اصلی صحنه انتخابات می بایست پایبندی خود را به ارزش های اخلاقی چه در جریان تبلیغات نامزدها و چه در جریان شعارها و برنامه های انتخاباتی خود رعایت کنند و به نظر می‌رسد «صداقت» به عنوان مهترین رکن به عنوان یک فضیلت اخلاقی می تواند  نسخه ای شفا بخش همواره مطرح باشد.

علم سیاست اصول و مبانی خود را از علم اخلاق می گیرد و لذا علم سیاست می بایست در خدمت اخلاق باشد و برگزاری انتخابات اخلاقی نیز نشات گرفته از همین تفکر خواهد بود، اما در پاره ای موارد افراد  اخلاق را در خدمت سیاست قرار می گیرد و به نوعی قربانی اقدامات خودکامه می شود، در واقع سیاست ما باید فرهنگی باشد نه اینکه فرهنگ ما سیاسی شود. برای اینکه این اتفاق رخ دهد فرهنگ ما باید بر محور اخلاق باشد.

اگر کسی باور داشته باشد انقلاب اسلامی، انقلاب ارزش‌هاست، به این نکته اعتقاد قلبی پیدا خواهد کرد که در نظام جمهوری اسلامی و در هر نقطه از جامعه‌ای که تحت لوای پرچم پرافتخار جمهوری اسلامی قرار دارد، اخلاق باید حرف اول را بزند. این قاعده و ضابطه، محدود و منحصر به زمان و مکان خاصی نیست بلکه همیشه و در تمام نقاط کشور جمهوری اسلامی باید جاری و ساری باشد.

دلیل بسیار روشنی نیز برای این قاعده و ضابطه وجود دارد. اگر قرار بود نتیجه انقلاب اسلامی فقط تغییر یک نظام حکومتی باشد و از حاکمیت ارزش‌ها که در اخلاق خلاصه می‌شوند در آن خبری نباشد، یا اصولاً انگیزه‌ای برای این انقلاب وجود نداشت و یا نمی‌بایست نام نظام برآمده از آن با پسوند «اسلامی» همراه می‌بود کما اینکه خود انقلاب نیز نمی‌بایست با پسوند «اسلامی» معرفی می‌شد. اینکه هم انقلاب ما اسلامی است و هم نظام حکومتی ما با پسوند اسلامی همراه است، به این دلیل است که قبل از هر چیز باید در این جامعه و این نظام، اخلاق حاکم باشد. رفاه، صنعت، علم، پیشرفت، سلامت، فرهنگ و هر چیز دیگری که مردم به آن نیاز دارند، در جایگاه‌های بعد از اخلاق قرار می‌گیرند و اصولاً اگر اخلاق بر تمام نیازهای مادی و معنوی مردم نیز به دنبال آن تامین خواهد شد.

ملت ما اهل اخلاق و معنویّت و عاطفه است و این مهم می بایست در عرصه انتخابات پر رنگ تر شده و نگذاریم که فضای انتخاباتی، فضای کدورت شود چرا که قطعا یکی از کلیدی‌ترین عوامل موثر در حضور پرشور و حداکثری آحاد مردم در انتخابات، رعایت "اخلاق انتخاباتی" از سوی تمام عوامل و دست‌اندرکاران دخیل در امر برگزاری انتخابات است.

ازحرف تا عمل

مهمترین مساله در انتخابات، برنامه افراد و شعارهایی می باشد که مطرح می کنند تا خود را به مردم بشناسانند و اکثرا مشاهده شده که شعارها فقط همان شعار می ماند و در مرحله عمل متزلزل شده و حتی گاهی به طور کلی به فراموشی سپرده می شوند. رعایت اصول اخلاقی در بحث انتخابات اهمیت ویژه ای دارد و باید در جامعه فرهنگ سازی و نهادینه شود، ، مساله ای که با عدم رعایت اخلاق از سوی برخی کاندیدها و یا طرفداران و سخنگو هایشان، همیشه فضای جامعه را به سوی تشویش پیش برده است.

از نظر علم اخلاق، رفتار و کردار هر فرد را باید در اجتماع سنجید تا بتوان او را شناخت. در واقع میدان های آزمایشی که جامعه و مسائل سیاسی و اقتصادی گوناگون آن، برای افراد پیش می آورد، باعث شناخت آنها می شود و حقیقتا اجتماع ظرف شناخت افراد است. به تصریح علمای اخلاق، رفتار انسان ها آنی نبوده، بلکه برگرفته از ملکه ی وجودی آنها و شخصیت شکل گرفته ای می باشد که برای آنها تثبیت شده است.
پس برای شناخت افراد، باید اعمال و رفتارهای آنها در ظرف گذشته و حال بررسی شوند.زیرا اعمال هرکس به عنوان خروجی های علم و جهل، تقوا و بی تقوایی او می باشند. به قول ضرب المثل معروف(از کوزه همان برون ترواد که درون اوست) یا (تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد). عده ای در اینجا زیرکی به خرج داده و می توانند با ترفند و مغالطه به گونه ای سخن بگویند کانه یک انسان کامل بوده و ملکه آنها عین نور شکل گرفته است. اما این گروه چون نتوانسته اند باطن خود را حقیقتا درست کنند در نتیجه شعارشان با عملکردشان در تقابل جدی است. پس شاخصه شناخت، اعمال هر فرد می باشد، نه شعار هایش. و در کنش های اجتماعی و واکنش های نامزدها است که هر فردی چهره ی واقعی خود را نشان می دهد و مثلا کنش اجتماعی فتنه آیا برای دعوت به خود بوده یا دعوت به حق. آیا برای امیال و خواسته ها و هوس های نفسانیشان بوده است یا برای خدمت به خلق در طریق حق.

اغلب شعارهای نامزدهای انتخاباتی برای راه یافتن به خانه ملت توجه به خواسته های مردمی است که علاوه بر شعار در عمل هم اثبات شود بدان معنی که نمایندگان در مجلس حرف از درد مردم بزنند و برای رفع مشکلات ملت تصیمات و اقدامات کاربردی صورت بگیرد.

ادامه در ....